Τα «Φαντάσματα» στην Ελλάδα
Η άγνωστη δράση μιας ειδικής Μονάδας Βρετανικών Διαβιβάσεων (PHANTOM) κατά τη διάρκεια του Β’ ΠΠ
Κάθε διοικητής, οποιουδήποτε κλιμακίου, απο διμοιρίτη μέχρι αρχιστράτηγο, επιθυμεί να έχει πληροφορίες για την εξέλιξη των επιχειρήσεων κι επίγνωση της καταστάσεως, όσον το δυνατόν πιο άμεση και με ακρίβεια. Οι συνήθεις αναφορές που υποβάλλονται ιεραρχικά είναι μεν οι προβλεπόμενες, αλλά αφ ενός μεν ίσως επηρεαστούν απο τις υποκειμενικές απόψεις των ενδιάμεσων διοικητών, αφ ετέρου δε λόγω υπερφόρτωσης ή διακοπής των κλασσικών διαύλων επικοινωνιών, ίσως καθυστερήσουν να φθάσουν έγκαιρα στον ανώτατο διοικητή. Το πρόβλημα γίνεται εντονώτερο όταν μία χώρα μάχεται σε πολλά μέτωπα ταυτόχρονα.
Νωρίς στη διάρκεια του Β’ ΠΠ οι Βρετανοί διέγνωσαν το πρόβλημα. Ο «κεραυνοβόλος πόλεμος» των Γερμανών και οι αναφορές απο ταχύτατα εξελισσόμενες καταστάσεις δεν έφθαναν έγκαιρα στον αρχιστράτηγο. Ετσι συγκρότησαν μια ειδική απόρρητη Μονάδα το «Σύνταγμα Συνδέσμων Γενικού Στρατηγείου» (General HQ Liaison Regiment) το οποίο είχε το κωδικό όνομα “PHANTOM” (Φάντασμα) με έμβλημα της το γράμμα «Ρ» που έφεραν σε επίρραμα στο δεξιό βραχίονα. Δκτής του Συντάγματος ανέλαβε ο Ανχης G. F. Hopkinson, αρχικά με 48 Αξιωματικούς και 407 Υπαξιωματικούς, όλους εθελοντές, προερχόμενους κυρίως απο τις Διαβιβάσεις αλλά και απο άλλα Οπλα. Μεταξύ αυτών και ο γνωστός ηθοποιός Ντέιβιντ Νίβεν. To GHQLR συγκρότησε πολλά αποσπάσματα, που ενεργούσαν ανεξάρτητα και ταυτόχρονα, σε διάφορα μέτωπα της Ευρώπης και της βόρειας Αφρικής. Κύρια αποστολή τους ήταν η αναφορά απ ευθείας στην έδρα του Συντάγματος στο Λονδίνο προς ενημέρωση του Τσώρτσιλ, αναλυτικών πληροφοριών της εξέλιξης των επιχειρήσεων απο κάθε περιοχή που είχαν αναπτυχθεί. Αλλες αποστολές τους ήταν η παρακολούθηση εχθρικών δικτύων, η καθοδήγηση αεροπορικών προσβολών και η εκτίμηση της αποτελεσματικότητας τους, η αναφορά κινήσεων εχθρικών Μονάδων, η εκτίμηση ηθικού φιλίων τμημάτων κλπ. Για το σκοπό αυτό διέθεταν ειδικούς ασυρμάτους μεγάλης ισχύος, επι αξιόπιστων οχημάτων, με εκχωρημένες αποκλειστικές συχνότητες και ιδιαίτερες κρυπτογραφικές διαδικασίες. Τα στελέχη των PHANTOM ήταν επίλεκτα, περιπετειώδεις προσωπικότητες με πολλά προσόντα, όπως ευστροφία, κρίση, διπλωματικότητα, αποφασιστικότητα, ευελιξία, καλή γνώση ξένων γλωσσών - κώδικα Μόρς και διαδικασιών διαβιβάσεων, όλα απαραίτητα για ένα διοικητή Μονάδος που ενεργεί εντελώς ανεξάρτητα και μακρυά απο την έδρα του, σε συνεργασία με τοπικούς συμμαχικούς στρατούς, υπο τη πίεση του εχθρού.
Η πρώτη τους αποστολή ήταν στη Γαλλία, ενώ στην Ελλάδα έδρασαν το 1940-41 και πάλι το 1944-45. Όταν έφθασαν στην Αθήνα μέσω Καΐρου το Δεκέμβριο του 1940, αρχικά αντιμετωπίστηκαν με καχυποψία απο την ελληνική ηγεσία, με συνέπεια το Γενικό Στρατηγείο να μην τους επιτρέψει να αναπτυχθούν αμέσως στη πρώτη γραμμή, παρά τα συνεχή κι επίμονα αιτήματα της βρετανικής στρατιωτικής αποστολής. Ο Μεταξάς ήταν ιδιαίτερα προσεκτικός στο να μην προκαλέσει τους Γερμανούς, επιτρέποντας την ανάπτυξη έστω και αυτής της μικρής χερσαίας βρετανικής δύναμης στην Ηπειρο και στην Μακεδονία. Ο επικεφαλής του «Αποσπάσματος Η» όπως ήταν ο τίτλος του, ο Ταγματάρχης Miles Reid, ένας έμπειρος και πολυμήχανος άνθρωπος, βετεράνος της εκστρατείας της Καλλίπολης το μόνο που πέτυχε αρχικά ήταν να τους επιτραπεί μια περιοδεία σε Κόρινθο-Ολυμπία-Τρίπολη, με συνοδεία Ελληνα αξιωματικού, για δοκιμή των μέσων επικοινωνιών. Την 26 Φεβ 1941, επικείμενης της γερμανικής επιθέσεως, τμήματα του PHANTOM αναπτύχθηκαν και προσκολλήθηκαν στον στρατηγό Δέδε διοικητή του ΤΣΑΜ (Τμήμα Στρατιάς Ανατολικής Μακεδονίας), στον στρατηγό Κωτούλα διοικητή του ΤΣΚΜ (ΤΣ Κεντρικής Μακεδονίας), στον Ταξίαρχο Carrington διοικητή της 1ης Bρετανικής Tεθωρακισμένης Tαξιαρχίας και φυσικά στον στρατηγό Wilson επικεφαλής του Συμμαχικού Εκστρατευτικού Σώματος. Την 5.30 της 6ης Απριλίου ήταν οι πρώτοι που μετέδωσαν το σήμα της γερμανικής επιθέσεως. Οταν ήταν πια φανερό οτι οι Γερμανοί θα επικρατούσαν, υποχώρησαν μαζί με τις υπόλοιπες συμμαχικές δυνάμεις, αλλά την 26 Απρ 1941 ο Miles Reid συνελήφθη αιχμάλωτος, μαχόμενος στη γέφυρα του ισθμού της Κορίνθου, προσπαθώντας να αποκόψει την κίνηση των εισβολέων προς νότο. Πέρασε τα υπόλοιπα χρόνια του πολέμου σε στρατόπεδο συγκεντρώσεως και το 1974 εξέδωσε βιβλίο με περιγραφή όλων αυτών που έζησε στην Ελλάδα. Μόνον 9 μέλη του PHANTOM κατάφεραν να διαφύγουν, ενώ οι υπόλοιποι σκοτώθηκαν ή συνελήφθησαν αιχμάλωτοι. Σε όλη τη διάρκεια του πολέμου Αποσπάσματα του PHANTOM συμμετείχαν σε όλα τα μέτωπα της Ευρώπης και βόρειας Αφρικής, ακόμη και πίσω απο τις γραμμές του εχθρού. Οι Αμερικανοί πραγματικά εντυπωσιάστηκαν απο την απόδοση του και τελικά υιοθέτησαν την ιδέα και αυτοί. Κάποιοι θεωρούν τα Αποσπάσματα ως μια πρώτη μορφή των μεταγενέστερων «Ομάδων Επαφής». Το PHANTOM επέστρεψε στην Ελλάδα το Δεκέμβριο του 1944 ως «2ο Απόσπασμα» με δύναμη 10 ανδρών και διοικητή τον Λοχαγό McBain. Ενα όχημα Μ3Α1 Scout είχε εγκατεστημένο ένα ισχυρό σταθμό ασυρμάτου SCR-399, ένα Φορντ 15 CWT κι ένα Τζήπ Μ38, εγκαταστάθηκαν στο Φάληρο. Στο έργο τους περιλαμβάνεται η αποστολή αναφορών τακτικής καταστάσεως, διατάξεως μάχης των ανταρτών και προιόντων υποκλοπών.
Μετά τα Δεκεμβριανά, παρά την κατάπαυση του πυρός, διατάχθηκαν να παραμείνουν στην Αθήνα και στις 21 Φεβ ανέλαβαν καθήκοντα εκπαιδευτών των Ελλήνων Διαβιβαστών σε τηλεπικοινωνίες και κρυπτογραφικά μέσα. Η δράση του PHANTOM παρέμεινε άγνωστη για πολλά χρόνια λόγω του Ψυχρού Πολέμου, επειδή πολλά στελέχη του συνέχισαν να εργάζονται στον ίδιο τομέα. Οι Ελληνες ωφελήθηκαν σημαντικά απο την συνεργασία τους με το PHANTOM, εκμεταλλευόμενοι τις τεχνικές γνώσεις και την επιχειρησιακή εμπειρία τους. Πολλά μέλη των PHANTOM πλήρωσαν με τη ζωή τους την αφοσίωση στην εκτέλεση του καθήκοντος τους. Αφανείς ήρωες παραμένουν αυτοί που έπεσαν, για να απολαμβάνουμε εμείς σήμερα τα αγαθά της ελευθερίας.
Ταξίαρχος ε.α. Νοταρίδης Χρήστος Μέλος του Συνδέσµου Αποστράτων Αξκών Διαβιβάσεων